HW-Musiałowicz B.-Kircholm 1605, Historia wojskowości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Bartosz MusiałowiczKIRCHOLM1605Opracowanie przygotowane z okazji 400 rocznicy bitwyWrzesień 2005Kircholm 1605Spis treściMapa Rzeczpospolitej ok. roku 16001.2.3.4.5.6.7.8.Geneza konfliktu polsko-szwedzkiegoWojnaBitwaPo bitwieHusariaJan Karol ChodkiewiczKircholm 2005O autorze346916182123262Rzeczpospolitaok. 1600 r.Kircholm 1605KircholmKoronaWlk. Księstwo Lit.LennaRozejm w DywilinieWiększe miastaPozostałe miastaRosjaSzwecjaDaniaKsięstwo PomorskieKsięstwo KamieńskieKs. SzczecińskieBrandenburgiaSaksoniaCzechyKrólestwo WęgierImperium OsmańskieRzeczpospolita ok. roku 16003Kircholm 16051.Geneza konfliktu polsko-szwedzkiegoGenezawojenpolsko-szwedzkichmacharakterdynastyczno-terytorialny.W połowie XVI w. zaczęło rozpadać się inflanckie państwo Kawalerów Mieczowych.Okazję tę postanowiła wykorzystać Moskwa, która wkroczyła do Inflant. Sukcesyrosyjskie i niebywałe okrucieństwo moskiewskich oddziałów skłoniły Inflantczyków doprzyjęcia protekcji króla polskiego Zygmunta Augusta, a następnie do wyrzeczenia sięniepodległego bytu i złożenia mu przysięgi na wierność (1561). Państwo zakonneprzekształciło się w dziedziczne księstwo kurlandzkie, będące lennem ZygmuntaAugusta, z ostatnim wielkim mistrzem zakonnym jako władcą. W ten sposób dokonfliktu inflancko-moskiewskiego wciągnięta została Polska. Konflikt ten przekształciłsię w 1563 r. w wojnę siedmioletnią, w której po jednej stronie stały Szwecja i Moskwa, apo drugiej, Dania, Lubeka, Polska i Wielkie Księstwo Litewskie. Wojna zakończyła się w1570 r. nie przynosząc zwycięstważadnejze stron.Konflikt został wznowiony w 1577 r. przez cara moskiewskiego Iwana Groźnego, którypodjął kolejną próbę przebicia się do Bałtyku. W odpowiedzi Stefan Batory uderzył napółnoc (Połock 1579, WielkieŁuki1580, Psków 1581). Doszło do okresowegowspółdziałania ze Szwecją, która również obawiała się ekspansji moskiewskiej. Szwedziwykorzystali jednak okazję i zajęli w Inflantach kilka kluczowych punktów (Rewel,Narwę, Iwanogrod, Jam, Koporje). Rzeczpospolita bezskutecznie domagała się zwrotuzagarniętych terytoriów, co utrudniał fakt,żeMoskwa zawarła ze Szwecją rozejm,uznając jej prawa do zajętych przez nią ziem.W 1586 r. w wieku 53 lat, po wieloletnim panowaniu, zmarł król Stefan Batory. Pookresie burzliwego, trzeciego już w Polsce bezkrólewia, na sejmie elekcyjnym w 1587 r.na króla Polski wybrano królewicza szwedzkiego Zygmunta, syna króla Szwecji Jana IIIWazy i Katarzyny Jagiellonki1. Rozpoczął on panowanie w Polsce jako Zygmunt IIIWaza.Szlachta pokładała duże nadzieje w związku z objęciem władzy przez Zygmunta III.Liczono na zażegnanie konfliktu z ojczyzną króla, Szwecją. Miano nadzieję naodzyskanie Inflant, których włączenie do Rzeczpospolitej Zygmunt III obiecał wpactaconventa.1Do polskiej korony pretendowało dwóch najważniejszych kandydatów. Jednym z nich byłarcyksiążę Maksymilian Habsburg, brat ówczesnego cesarza Rudolfa II, popierany przezstronnictwo Zborowskich. Drugim był królewicz szwedzki Zygmunt, za którego kandydaturąopowiadało się stronnictwo z Janem Zamoyskim na czele. Obaj elekci zaprzysięglipacta conventaiartykuły henrykowskie, po czym wybrali się do Rzeczypospolitej. Zwycięzcą okazał się Zygmunt.Było to możliwe dzięki szybkiemu działaniu Zamoyskiego, który jako hetman zarządzał wojskiem.Zamoyski zajął Kraków i nie wpuścił do niego Maksymiliana, ani jego zwolenników. Odpartyarcyksiążę z dużymi stratami wycofał się naŚląsk.Jeszcze w czasie sejmu koronacyjnego (grudzień1587 r.) Zamoyski wyruszył naŚląskza arcyksięciem. Tam rozbił jego siły w bitwie pod Byczyną(styczeń 1588 r.), a jego samego wziął do niewoli i trzymał przez rok w Krasnymstawie.4Kircholm 1605Zygmunt nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Od początku swego panowania wRzeczpospolitej myślał przede wszystkim o utrzymaniu korony szwedzkiej, którejutraty obawiał się w przypadku ewentualnejśmierciojca Jana III. Ponadto, Zygmuntczuł się obcy w Rzeczpospolitej, która była krajem rządzonym w zupełnie inny sposób,niż rodzima Szwecja.W 1593 r. zmarł król Szwecji Jan III. Personalna unia polsko-szwedzka stała się faktem.Zygmunt III udał się do Szwecji na koronację, co nastąpiło w lutym 1594 r. Następnieprzekazał władzę regentowi, którym został jego stryj Karol książę Sodermanlandii(Karol Sudermański), po czym powrócił do Polski.Drogi Zygmunta III i jego szwedzkich poddanych rozchodziły się jednak coraz bardziej.Karol Sudermański konsolidował wokół siebie własnych zwolenników. ProtestanccySzwedzi obawiali się ponadto rekatolicyzacji kraju i utraty zajętych terytoriów wInflantach. Wszystko to skłoniło Zygmunta III do ponownej wyprawy do Szwecji, couczynił w 1598 r. Pomimo początkowych sukcesów wyprawa ta zakończyła sięniepowodzeniem, a oddziały Zygmunta III poniosły klęskę w bitwie z wojskami KarolaSudermańskiego. Następnie szwedzki parlament (Riksdag) zdetronizował Zygmunta ipowierzył koronę jego synowi Władysławowi, pod warunkiem jednak,żetenniezwłocznie przybędzie do Szwecji. Zygmunt III odmówił, a sejm Rzeczpospolitej zajego zgodą inkorporował Inflanty do państwa polsko-litewskiego. Stało się tobezpośrednią przyczyną wojny.5 [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl chiara76.opx.pl
//-->Bartosz MusiałowiczKIRCHOLM1605Opracowanie przygotowane z okazji 400 rocznicy bitwyWrzesień 2005Kircholm 1605Spis treściMapa Rzeczpospolitej ok. roku 16001.2.3.4.5.6.7.8.Geneza konfliktu polsko-szwedzkiegoWojnaBitwaPo bitwieHusariaJan Karol ChodkiewiczKircholm 2005O autorze346916182123262Rzeczpospolitaok. 1600 r.Kircholm 1605KircholmKoronaWlk. Księstwo Lit.LennaRozejm w DywilinieWiększe miastaPozostałe miastaRosjaSzwecjaDaniaKsięstwo PomorskieKsięstwo KamieńskieKs. SzczecińskieBrandenburgiaSaksoniaCzechyKrólestwo WęgierImperium OsmańskieRzeczpospolita ok. roku 16003Kircholm 16051.Geneza konfliktu polsko-szwedzkiegoGenezawojenpolsko-szwedzkichmacharakterdynastyczno-terytorialny.W połowie XVI w. zaczęło rozpadać się inflanckie państwo Kawalerów Mieczowych.Okazję tę postanowiła wykorzystać Moskwa, która wkroczyła do Inflant. Sukcesyrosyjskie i niebywałe okrucieństwo moskiewskich oddziałów skłoniły Inflantczyków doprzyjęcia protekcji króla polskiego Zygmunta Augusta, a następnie do wyrzeczenia sięniepodległego bytu i złożenia mu przysięgi na wierność (1561). Państwo zakonneprzekształciło się w dziedziczne księstwo kurlandzkie, będące lennem ZygmuntaAugusta, z ostatnim wielkim mistrzem zakonnym jako władcą. W ten sposób dokonfliktu inflancko-moskiewskiego wciągnięta została Polska. Konflikt ten przekształciłsię w 1563 r. w wojnę siedmioletnią, w której po jednej stronie stały Szwecja i Moskwa, apo drugiej, Dania, Lubeka, Polska i Wielkie Księstwo Litewskie. Wojna zakończyła się w1570 r. nie przynosząc zwycięstważadnejze stron.Konflikt został wznowiony w 1577 r. przez cara moskiewskiego Iwana Groźnego, którypodjął kolejną próbę przebicia się do Bałtyku. W odpowiedzi Stefan Batory uderzył napółnoc (Połock 1579, WielkieŁuki1580, Psków 1581). Doszło do okresowegowspółdziałania ze Szwecją, która również obawiała się ekspansji moskiewskiej. Szwedziwykorzystali jednak okazję i zajęli w Inflantach kilka kluczowych punktów (Rewel,Narwę, Iwanogrod, Jam, Koporje). Rzeczpospolita bezskutecznie domagała się zwrotuzagarniętych terytoriów, co utrudniał fakt,żeMoskwa zawarła ze Szwecją rozejm,uznając jej prawa do zajętych przez nią ziem.W 1586 r. w wieku 53 lat, po wieloletnim panowaniu, zmarł król Stefan Batory. Pookresie burzliwego, trzeciego już w Polsce bezkrólewia, na sejmie elekcyjnym w 1587 r.na króla Polski wybrano królewicza szwedzkiego Zygmunta, syna króla Szwecji Jana IIIWazy i Katarzyny Jagiellonki1. Rozpoczął on panowanie w Polsce jako Zygmunt IIIWaza.Szlachta pokładała duże nadzieje w związku z objęciem władzy przez Zygmunta III.Liczono na zażegnanie konfliktu z ojczyzną króla, Szwecją. Miano nadzieję naodzyskanie Inflant, których włączenie do Rzeczpospolitej Zygmunt III obiecał wpactaconventa.1Do polskiej korony pretendowało dwóch najważniejszych kandydatów. Jednym z nich byłarcyksiążę Maksymilian Habsburg, brat ówczesnego cesarza Rudolfa II, popierany przezstronnictwo Zborowskich. Drugim był królewicz szwedzki Zygmunt, za którego kandydaturąopowiadało się stronnictwo z Janem Zamoyskim na czele. Obaj elekci zaprzysięglipacta conventaiartykuły henrykowskie, po czym wybrali się do Rzeczypospolitej. Zwycięzcą okazał się Zygmunt.Było to możliwe dzięki szybkiemu działaniu Zamoyskiego, który jako hetman zarządzał wojskiem.Zamoyski zajął Kraków i nie wpuścił do niego Maksymiliana, ani jego zwolenników. Odpartyarcyksiążę z dużymi stratami wycofał się naŚląsk.Jeszcze w czasie sejmu koronacyjnego (grudzień1587 r.) Zamoyski wyruszył naŚląskza arcyksięciem. Tam rozbił jego siły w bitwie pod Byczyną(styczeń 1588 r.), a jego samego wziął do niewoli i trzymał przez rok w Krasnymstawie.4Kircholm 1605Zygmunt nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Od początku swego panowania wRzeczpospolitej myślał przede wszystkim o utrzymaniu korony szwedzkiej, którejutraty obawiał się w przypadku ewentualnejśmierciojca Jana III. Ponadto, Zygmuntczuł się obcy w Rzeczpospolitej, która była krajem rządzonym w zupełnie inny sposób,niż rodzima Szwecja.W 1593 r. zmarł król Szwecji Jan III. Personalna unia polsko-szwedzka stała się faktem.Zygmunt III udał się do Szwecji na koronację, co nastąpiło w lutym 1594 r. Następnieprzekazał władzę regentowi, którym został jego stryj Karol książę Sodermanlandii(Karol Sudermański), po czym powrócił do Polski.Drogi Zygmunta III i jego szwedzkich poddanych rozchodziły się jednak coraz bardziej.Karol Sudermański konsolidował wokół siebie własnych zwolenników. ProtestanccySzwedzi obawiali się ponadto rekatolicyzacji kraju i utraty zajętych terytoriów wInflantach. Wszystko to skłoniło Zygmunta III do ponownej wyprawy do Szwecji, couczynił w 1598 r. Pomimo początkowych sukcesów wyprawa ta zakończyła sięniepowodzeniem, a oddziały Zygmunta III poniosły klęskę w bitwie z wojskami KarolaSudermańskiego. Następnie szwedzki parlament (Riksdag) zdetronizował Zygmunta ipowierzył koronę jego synowi Władysławowi, pod warunkiem jednak,żetenniezwłocznie przybędzie do Szwecji. Zygmunt III odmówił, a sejm Rzeczpospolitej zajego zgodą inkorporował Inflanty do państwa polsko-litewskiego. Stało się tobezpośrednią przyczyną wojny.5 [ Pobierz całość w formacie PDF ]