HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.3100 - 1085 p.n.e, historia, historia powszechna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
EGIPT
1. Warunki naturalne i krainy historyczne.
Egipt staroŜytny tylko w części moŜe być utoŜsamiany ze współczesnym państwem, czyli
Zjednoczoną Republiką Egiptu. Granice polityczne królestwa faraonów w duŜo większym stopniu
pokrywają się z naturalnymi granicami geograficznymi kraju rzeki Nil.
Egipt staroŜytny to niemal tylko dolina rzeki Nil. Geograficznie, historycznie i politycznie dzielił
się na dwie krainy: Egipt dolny, z deltą Nilu, oraz Egipt Górny, czyli wąską dolinę od granicy Dolnego
Egiptu do I katarakty. W znacznie mniejszym i bardziej zwartym obszarze delty znajdowała się połowa
całego areału ziemi uprawnej Egiptu. W staroŜytności delta Nilu była Ŝywsza, rozleglejsza i posiadała
wiele więcej naturalnych ciągów wodnych, a co za tym idzie posiadała aŜ pięć głównych koryt
ujściowych (obecnie tylko dwa z nich jest droŜna).
Charakterystykę tego obszaru moŜna zamknąć stwierdzeniem, Ŝe od czasów najdawniejszych
plony delty zaleŜały od prawidłowego zarządzania tego terenu, jego nawodnienia i odprowadzania
nadmiaru wody.
Dolny Egipt stanowił swego rodzaju pomost łączący z pozostałymi rejonami świata państwo
faraonów. To właśnie tu pojawiały się wszelkie nowinki i to właśnie tu kierowano pierwsze uderzenia
militarne mające na celu podbicie tego regionu. Często było i tak, Ŝe Dolny Egipt był celem ataku
nieprzyjaciela, a ksiąŜęta delty - w przeciwieństwie do utrzymujących niezaleŜność władców z Górnego
Egiptu - byli poddanymi najeźdźców.
Egipt Górny stanowił wąską, liczącą od kilkunastu do kilkudziesięciu kilometrów szerokości
dolinę po obu stronach Nilu. Poza okresami wylewu tutejsze rolnictwo uzaleŜnione było od sprawnie
funkcjonujących kanałów irygacyjnych. G. Egipt zarządzał teŜ oazami na pustyni libijskiej. Na całym
obszarze Egiptu panował podobny klimat tropikalny.
Na południe od Egiptu Górnego znajduje się kraj zwany w staroŜytności Nubią (pomiędzy I a
IV/V kataraktą). Nubia Dolna stanowiła integralną część Egiptu, powiązana z nim kulturowo,
gospodarczo, politycznie oraz administracyjnie. Pozostając przez wieki pod wpływem Egiptu Wawat
rozwijał się niezaleŜnie, a w I wieku p.n.e. wytworzył własną państwową.
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
2. Historia polityczna Egiptu do końca II tysiąclecia p.n.e.
a.
Główne okresy historyczne
Historia polityczna Egiptu nie przynosi tak wielkich problemów z periodyzacją dziejów państwa
faraonów jak inne kraje staroŜytnego Bliskiego Wschodu i moŜemy wyróŜnić następujące okresy:
- Okres Wczesnodynastyczny
I-II dynastie
ok. 3100-2675
1
- Stare Państwo
III-VI dynastie
ok. 2675-2170
- Pierwszy Okres Przejściowy
VII-połowa XI dynastie
ok. 2170-2000
- Średnie Państwo
połowa XI - XII dynastie
ok. 2000-1760
- Drugi Okres Przejściowy
XIII-XVII dynastie
ok. 1760-1565
- Nowe Państwo
XVIII-XX dynastie
ok.1565-1085
- Epoka Późna
XXI-XXXI dynastie
ok. 1085-332
b.
Okres Wczesnodynastyczny ok. 3100-2675
Jest to okres, który moŜemy w historiografii określić Okresem Tynickim (od pierwszej stolicy
Thinis) obejmujący powstanie zjednoczonego państwa egipskiego.
Według najbardziej rozpowszechnionej i przyjmowanej teorii przez naukowców, a
potwierdzającym w
Kanonie Turyńskim
i liście królewskim z Abydos
Manethona
, pierwszym władcą
zjednoczonego Egiptu i załoŜycielem I dynastii był
Menes
, często utoŜsamiany z
Narmerem
. Wywodził
się z Górnego Egiptu, gdzie najwcześniej wykrystalizował się ośrodek władzy -
Thinis
- i stopniowo
podporządkowywał sobie poszczególne nomy Dolnego Egiptu. Według tradycji miał być równieŜ
budowniczym nowej stolicy Memfis - jako symbol zjednoczenia Górnego i Dolnego Egiptu.
Niewiele wiadomo o aktywności militarnej i politycznej faraonów z I i II dynastii poza Egiptem.
Pojedyncze wzmianki wspominają o walkach z lidami Dolnej Nubii. Świadectwa archeologiczne
wskazują nam na kontakty handlowe z ludami Mezopotamii i Syro-Palestyny.
1
Wszystkie daty podawane są w okresie przed narodzeniem Chrystusa.
- 2 -
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
c.
Stare Państwo ok. 2675-2170
Władcą, który stworzył podstawy potęgi politycznej i ekonomicznej Egiptu w tym okresie był
DŜoser
- prawdopodobnie załoŜyciel III dynastii. Do największych zasług tego faraona naleŜała reforma
administracyjna całego państwa, która scentralizowała strukturę urzędowa. Jego najbliŜszym i zaufanym
współpracownikiem był
Imhotep
, inŜynier, architekt, lekarz, poeta. Wzniósł on kompleks grobowy dla
DŜosera
w Sakkara. Faraon ten zaczął równieŜ systematyczniej penetrować tereny Półwyspu Synaj oraz
Dolnej Nubii. Niedoświadczony wrogimi najazdami i rozwijający się gospodarczo kraj, w niedługim
czasie osiągnął apogeum swojej świetności, bo juŜ za czasów słynnej IV dynastii (ok. 2625-2500). Jej
załoŜyciel,
Snofru
był zdobywcą, administratorem, który ostatecznie ukształtował rządy absolutne
monarchii oraz doprowadził do całkowitej centralizacji procesu zarządzanie państwem („
Kamień z
Palerno
”). Zbudowana przez niego twierdza graniczna w Buhen przy II katarakcie przez długi czas
stanowiła bastion władzy egipskiej na południu. Jego władza nad Synajem jak równieŜ wielkie
moŜliwości ekonomiczne kraju były podstawą oŜywionej wymiany handlowej z
Syri
ą i
Fenicj
ą.
Z osiągnięć faraona korzystali jego następcy-
Cheops (Chufu), Chefren i Mykerinos
- którzy
zaniedbali politykę zagraniczną państwa i skupili się na rozbudowie władzy wewnętrznej, jak równieŜ
budowie słynnego kompleksu w Gizeh.
Jednak skutki władzy następców
Snofru
zaobserwować moŜna było dopiero w czasach V dynastii
(2500-2350) choćby w postaci osłabienia wszechwładzy faraona na rzecz kapłanów boga Re w
Heliopolis. Najwybitniejszym przedstawicielem dynastii „heliopolitańskiej”,
Suhre
, usiłował nawiązać
do chlubnych tradycji
Snofru
. Faraon zaprzestał rujnujących kraj ogromnych robót publicznych i na
krótko doprowadził do ponownego zrównowaŜenia jego ekonomiki. Ostatni władcy z Heliopolis nie
mogli poszczycić się taki osiągnięciami. Najprawdopodobniej wtedy właśnie utracono twierdzę Buhen.
MoŜemy to interpretować, jako wycofanie się z terenów Dolnej Nubii Egipcjan. Po raz pierwszy teŜ
zaznaczyły się negatywne skutki osłabienia władzy centralnej na rzecz poszczególnych naczelników
Nomów. Przejęcie władzy spokrewnionej z poprzednikami VI dynastii nie oznaczało większych zmian i
początkowo nic nie zapowiadało nadchodzącego upadku. Pierwszych lepiej znanym przedstawicielem tej
dynastii był
Pepi I
(wyprawy na Synaj, Palestynę, Dolną Nubię, aktywna polityka zagraniczna). Jednak
postępujące od pewnego czasu osłabieniem władzy centralnej i uniezaleŜnienie się nomarchów, w
połączeniu z coraz częstszym zjawiskiem dziedziczności tego urzędu, doprowadziło do wytwarzania się
układów quasi-dynastycznych. Tendencji tych nie mógł powstrzymać jego następca
Merenre
. Katastrofa
nastąpiła za panowania nieudolnego
Pepi II
. Kraj pogrąŜył się w chaosie ciemnych wieków Pierwszego
Okresu Przejściowego.
- 3 -
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
d. Pierwszy Okres Przejściowy ok. 2170-2000
Jego pierwsza część to okres najgłębszej zapaści politycznej i społeczno-gospodarczej Egiptu
(VII-VIII dynastia). Anarchia doprowadziła do klęski nieurodzaju i głodu.
Sytuacja nieco poprawiła się po dojściu do władzy w Środkowym Egipcie IX i X dynastii z
Herakleopolis.
Cheti I
podporządkował sobie większość nomów Górnego i Dolnego Egiptu, uznał się
królem i następcą VI dynastii. Jego następcy z niewielkim skutkiem usiłowali kontynuować zjednoczenie
kraju. Tym czasem w Tebach ok. 2080 roku uniezaleŜnił się tamtejszy nomarcha
Mentuhotep I
zakładając XI dynastię tebańską. Wkrótce narzucił on swoją władze znacznemu obszarowi ograniczając
zwierzchność Herakleopolis do Delty. Zasadnicze starcie pomiędzy tymi dwoma ośrodkami nastąpiło za
panowania
Mentuhotepa II
, który w 20 roku swego panowania (ok. 1990 roku) pokonał przedstawiciela
X dynastii wieńcząc dzieło zjednoczeniem kraju i przyjmując dumny tytuł króla Górnego i Dolnego
Egiptu. Całe swe panowanie poświęcił on odrestaurowaniu jednolitych struktur administracyjnych
państwa, odbudowy jego gospodarki i świetności militarnej (wyprawy do
Libii
,
Nubii
i na
Synaj
).
d.
Średnie Państwo ok. 2000-1760
Dwaj następcy
Muntuhotepa II
(noszący jego imię), kontynuowali politykę swego poprzednika,
co doprowadziło do całkowitej unifikacji kraju. Jednak za sprawą
Amenemhata I
, wielkiego wezyra
doszło do przewrotu pałacowego i zmiany dynastii (XII dynastia). Faraon przeniósł stolicę z Teb do Icz-
Tawi
w pobliŜu
Memfis
. Zlikwidował dziedziczność nomarchów i ukrócił ich przywileje. Ujednolicił
system podatków oraz świadczeń na rzecz dworu faraona. Uczynił z tebańskiego
Amona
głównego boga
państwowego.
Amenemhat I
dbał o odnowę gospodarczą kraju rozbudowując systemy irygacyjne. Z
racji swych zasług słusznie nazywamy go twórcą potęgi Państwa Średniego.
W drugiej połowie swego panowania wprowadził system koregencji zlecając swemu synowi,
Sezostrisowi I
realizacje polityki zagranicznej oraz prowadzenie wojen.
Amenemhata I
został
zamordowany przez spiskowców, jednak przez koregencję
Sezonistrisa I
, nowy władca szybko uporał
się z buntownikami ścinając im głowy. Nowy faraon rozszerzył granice (Wawat, Synaj, Czehen i wielką
oazę El-Charga) i umacniał autorytet kraju na zewnątrz, odrestaurował Buhen. Osiągnięcia faraona
kontynuowali jego następcy
: Amenemhat II
i
Sezostris II
.
Kolejny władca
Sezostris III
okazał się największym wodzem i zdobywcą w dotychczasowej
historii Egiptu. Pokonał nubijskie plemiona Inti, zbudował dwie warownie - Semna i Kumma - dzięki
czemu przesunął granice monarchii daleko na południe do II katarakty. Jednocześnie uregulował stosunki
z państwem
Kusz
, co zaowocowało wymianą handlową aŜ powyŜej III katarakty. Jego armia zajęła całą
- 4 -
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
Palestyn
ę i dotarła bezpośrednio do
Fenicji
. Wprowadził on podział administracyjny Egiptu na: Górny,
Środkowy, Dolny.
Jego następca
Amenemhat III
był ostatnim wybitnym władcą Średniego Państwa. Podjął on
głównie działania zmierzające do wzmocnienia wewnętrznego kraju i poprawienia warunków Ŝyciowych
poddanych. To on właśnie rozszerzył, nadał ostateczny kształt i zakończył realizację ogromnego projektu
inŜynieryjnego, jakim była rozpoczęta jeszcze za panowania
Sezostrisa II
budowa wielkiej tamy oraz
systemu grobli i kanałów irygacyjnych w oazie fajumskiej, wykorzystujących odnogę Nilu ora wielkie
jezioro depresyjne Qarum (gr. Mojrisa). Inwestycja ta przekształciła nieurodzajne pustkowia w Ŝyzne
gleby.
e.
Drugi Okres Przejściowy ok. 1760-1565
Obejmuje on czasy panowania XIII - XVII dynastii i pod względem politycznym moŜna w nim
dwa etapy: pierwszy - XIII i XIV dynastia - próby kontynuowania spuścizny Średniego Państwa, gdzie
faraonowie starali się podtrzymywać tradycje i sposób zarządzania państwem. Jednak na początki XVII
w. p.n.e. upadek autorytetu monarchy oraz praktyczne uniezaleŜnienie się wielu nomów doprowadziło do
faktycznego rozpadu państwa.
Drugi etap to panowanie XV i XVI dynastii. Pierwsza z nich - Heksosi - to lud
najprawdopodobniej semicki, napływające stopniowo przez Synaj do Dolnego Egiptu juŜ od czasów XII
dynastii, przy czym proces ten nasilał się przez cały pierwszy etap Drugiego Okresu Przejściowego
przybierając coraz bardziej gwałtowne formy i korzystając z całkowitego paraliŜu władzy centralnej i
poszczególnych nomów, przybysze utworzyli własne państwo ze stolicą w nowo wzniesionej twierdzy
Awaris ( w okolicach dzisiejszego Tell El-Daba) rządzone przez XV dynastię i obejmujące cała Deltę
Nilu.
Dzięki temu mogli oni narzucać swoje warunki Górnemu Egiptowi, jednak władza hyksosów
nigdy nie była tam mocno ugruntowana i w dłuŜszym stopniu opierała się raczej na anarchii i słabości
miejscowych egipskich rodów dynastycznych. Dlatego teŜ dzięki umocnieniu się władzy jednego z
nomów w Tebach zapoczątkowano XVII dynastię, która zrzuciła zwierzchność hyksońską oraz
stopniowo przejmowała kontrolę nad sąsiednimi nomami górnoegipskimi. Do otwartej walki doszło w
XVI wieku p.n.e. największym i ostatnim władcą był
Kames
, który
po zwycięstwie pod hermopolis
wyparł Heksyosów z całego Środkowego Egiptu. Ostatecznie usunięcie najeźdźców było zasługą
Jahmesa
, jego brata i następcy, załoŜyciela XVIII dynastii początkującej okres Nowego Państwa.
- 5 -
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl chiara76.opx.pl
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
EGIPT
1. Warunki naturalne i krainy historyczne.
Egipt staroŜytny tylko w części moŜe być utoŜsamiany ze współczesnym państwem, czyli
Zjednoczoną Republiką Egiptu. Granice polityczne królestwa faraonów w duŜo większym stopniu
pokrywają się z naturalnymi granicami geograficznymi kraju rzeki Nil.
Egipt staroŜytny to niemal tylko dolina rzeki Nil. Geograficznie, historycznie i politycznie dzielił
się na dwie krainy: Egipt dolny, z deltą Nilu, oraz Egipt Górny, czyli wąską dolinę od granicy Dolnego
Egiptu do I katarakty. W znacznie mniejszym i bardziej zwartym obszarze delty znajdowała się połowa
całego areału ziemi uprawnej Egiptu. W staroŜytności delta Nilu była Ŝywsza, rozleglejsza i posiadała
wiele więcej naturalnych ciągów wodnych, a co za tym idzie posiadała aŜ pięć głównych koryt
ujściowych (obecnie tylko dwa z nich jest droŜna).
Charakterystykę tego obszaru moŜna zamknąć stwierdzeniem, Ŝe od czasów najdawniejszych
plony delty zaleŜały od prawidłowego zarządzania tego terenu, jego nawodnienia i odprowadzania
nadmiaru wody.
Dolny Egipt stanowił swego rodzaju pomost łączący z pozostałymi rejonami świata państwo
faraonów. To właśnie tu pojawiały się wszelkie nowinki i to właśnie tu kierowano pierwsze uderzenia
militarne mające na celu podbicie tego regionu. Często było i tak, Ŝe Dolny Egipt był celem ataku
nieprzyjaciela, a ksiąŜęta delty - w przeciwieństwie do utrzymujących niezaleŜność władców z Górnego
Egiptu - byli poddanymi najeźdźców.
Egipt Górny stanowił wąską, liczącą od kilkunastu do kilkudziesięciu kilometrów szerokości
dolinę po obu stronach Nilu. Poza okresami wylewu tutejsze rolnictwo uzaleŜnione było od sprawnie
funkcjonujących kanałów irygacyjnych. G. Egipt zarządzał teŜ oazami na pustyni libijskiej. Na całym
obszarze Egiptu panował podobny klimat tropikalny.
Na południe od Egiptu Górnego znajduje się kraj zwany w staroŜytności Nubią (pomiędzy I a
IV/V kataraktą). Nubia Dolna stanowiła integralną część Egiptu, powiązana z nim kulturowo,
gospodarczo, politycznie oraz administracyjnie. Pozostając przez wieki pod wpływem Egiptu Wawat
rozwijał się niezaleŜnie, a w I wieku p.n.e. wytworzył własną państwową.
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
2. Historia polityczna Egiptu do końca II tysiąclecia p.n.e.
a.
Główne okresy historyczne
Historia polityczna Egiptu nie przynosi tak wielkich problemów z periodyzacją dziejów państwa
faraonów jak inne kraje staroŜytnego Bliskiego Wschodu i moŜemy wyróŜnić następujące okresy:
- Okres Wczesnodynastyczny
I-II dynastie
ok. 3100-2675
1
- Stare Państwo
III-VI dynastie
ok. 2675-2170
- Pierwszy Okres Przejściowy
VII-połowa XI dynastie
ok. 2170-2000
- Średnie Państwo
połowa XI - XII dynastie
ok. 2000-1760
- Drugi Okres Przejściowy
XIII-XVII dynastie
ok. 1760-1565
- Nowe Państwo
XVIII-XX dynastie
ok.1565-1085
- Epoka Późna
XXI-XXXI dynastie
ok. 1085-332
b.
Okres Wczesnodynastyczny ok. 3100-2675
Jest to okres, który moŜemy w historiografii określić Okresem Tynickim (od pierwszej stolicy
Thinis) obejmujący powstanie zjednoczonego państwa egipskiego.
Według najbardziej rozpowszechnionej i przyjmowanej teorii przez naukowców, a
potwierdzającym w
Kanonie Turyńskim
i liście królewskim z Abydos
Manethona
, pierwszym władcą
zjednoczonego Egiptu i załoŜycielem I dynastii był
Menes
, często utoŜsamiany z
Narmerem
. Wywodził
się z Górnego Egiptu, gdzie najwcześniej wykrystalizował się ośrodek władzy -
Thinis
- i stopniowo
podporządkowywał sobie poszczególne nomy Dolnego Egiptu. Według tradycji miał być równieŜ
budowniczym nowej stolicy Memfis - jako symbol zjednoczenia Górnego i Dolnego Egiptu.
Niewiele wiadomo o aktywności militarnej i politycznej faraonów z I i II dynastii poza Egiptem.
Pojedyncze wzmianki wspominają o walkach z lidami Dolnej Nubii. Świadectwa archeologiczne
wskazują nam na kontakty handlowe z ludami Mezopotamii i Syro-Palestyny.
1
Wszystkie daty podawane są w okresie przed narodzeniem Chrystusa.
- 2 -
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
c.
Stare Państwo ok. 2675-2170
Władcą, który stworzył podstawy potęgi politycznej i ekonomicznej Egiptu w tym okresie był
DŜoser
- prawdopodobnie załoŜyciel III dynastii. Do największych zasług tego faraona naleŜała reforma
administracyjna całego państwa, która scentralizowała strukturę urzędowa. Jego najbliŜszym i zaufanym
współpracownikiem był
Imhotep
, inŜynier, architekt, lekarz, poeta. Wzniósł on kompleks grobowy dla
DŜosera
w Sakkara. Faraon ten zaczął równieŜ systematyczniej penetrować tereny Półwyspu Synaj oraz
Dolnej Nubii. Niedoświadczony wrogimi najazdami i rozwijający się gospodarczo kraj, w niedługim
czasie osiągnął apogeum swojej świetności, bo juŜ za czasów słynnej IV dynastii (ok. 2625-2500). Jej
załoŜyciel,
Snofru
był zdobywcą, administratorem, który ostatecznie ukształtował rządy absolutne
monarchii oraz doprowadził do całkowitej centralizacji procesu zarządzanie państwem („
Kamień z
Palerno
”). Zbudowana przez niego twierdza graniczna w Buhen przy II katarakcie przez długi czas
stanowiła bastion władzy egipskiej na południu. Jego władza nad Synajem jak równieŜ wielkie
moŜliwości ekonomiczne kraju były podstawą oŜywionej wymiany handlowej z
Syri
ą i
Fenicj
ą.
Z osiągnięć faraona korzystali jego następcy-
Cheops (Chufu), Chefren i Mykerinos
- którzy
zaniedbali politykę zagraniczną państwa i skupili się na rozbudowie władzy wewnętrznej, jak równieŜ
budowie słynnego kompleksu w Gizeh.
Jednak skutki władzy następców
Snofru
zaobserwować moŜna było dopiero w czasach V dynastii
(2500-2350) choćby w postaci osłabienia wszechwładzy faraona na rzecz kapłanów boga Re w
Heliopolis. Najwybitniejszym przedstawicielem dynastii „heliopolitańskiej”,
Suhre
, usiłował nawiązać
do chlubnych tradycji
Snofru
. Faraon zaprzestał rujnujących kraj ogromnych robót publicznych i na
krótko doprowadził do ponownego zrównowaŜenia jego ekonomiki. Ostatni władcy z Heliopolis nie
mogli poszczycić się taki osiągnięciami. Najprawdopodobniej wtedy właśnie utracono twierdzę Buhen.
MoŜemy to interpretować, jako wycofanie się z terenów Dolnej Nubii Egipcjan. Po raz pierwszy teŜ
zaznaczyły się negatywne skutki osłabienia władzy centralnej na rzecz poszczególnych naczelników
Nomów. Przejęcie władzy spokrewnionej z poprzednikami VI dynastii nie oznaczało większych zmian i
początkowo nic nie zapowiadało nadchodzącego upadku. Pierwszych lepiej znanym przedstawicielem tej
dynastii był
Pepi I
(wyprawy na Synaj, Palestynę, Dolną Nubię, aktywna polityka zagraniczna). Jednak
postępujące od pewnego czasu osłabieniem władzy centralnej i uniezaleŜnienie się nomarchów, w
połączeniu z coraz częstszym zjawiskiem dziedziczności tego urzędu, doprowadziło do wytwarzania się
układów quasi-dynastycznych. Tendencji tych nie mógł powstrzymać jego następca
Merenre
. Katastrofa
nastąpiła za panowania nieudolnego
Pepi II
. Kraj pogrąŜył się w chaosie ciemnych wieków Pierwszego
Okresu Przejściowego.
- 3 -
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
d. Pierwszy Okres Przejściowy ok. 2170-2000
Jego pierwsza część to okres najgłębszej zapaści politycznej i społeczno-gospodarczej Egiptu
(VII-VIII dynastia). Anarchia doprowadziła do klęski nieurodzaju i głodu.
Sytuacja nieco poprawiła się po dojściu do władzy w Środkowym Egipcie IX i X dynastii z
Herakleopolis.
Cheti I
podporządkował sobie większość nomów Górnego i Dolnego Egiptu, uznał się
królem i następcą VI dynastii. Jego następcy z niewielkim skutkiem usiłowali kontynuować zjednoczenie
kraju. Tym czasem w Tebach ok. 2080 roku uniezaleŜnił się tamtejszy nomarcha
Mentuhotep I
zakładając XI dynastię tebańską. Wkrótce narzucił on swoją władze znacznemu obszarowi ograniczając
zwierzchność Herakleopolis do Delty. Zasadnicze starcie pomiędzy tymi dwoma ośrodkami nastąpiło za
panowania
Mentuhotepa II
, który w 20 roku swego panowania (ok. 1990 roku) pokonał przedstawiciela
X dynastii wieńcząc dzieło zjednoczeniem kraju i przyjmując dumny tytuł króla Górnego i Dolnego
Egiptu. Całe swe panowanie poświęcił on odrestaurowaniu jednolitych struktur administracyjnych
państwa, odbudowy jego gospodarki i świetności militarnej (wyprawy do
Libii
,
Nubii
i na
Synaj
).
d.
Średnie Państwo ok. 2000-1760
Dwaj następcy
Muntuhotepa II
(noszący jego imię), kontynuowali politykę swego poprzednika,
co doprowadziło do całkowitej unifikacji kraju. Jednak za sprawą
Amenemhata I
, wielkiego wezyra
doszło do przewrotu pałacowego i zmiany dynastii (XII dynastia). Faraon przeniósł stolicę z Teb do Icz-
Tawi
w pobliŜu
Memfis
. Zlikwidował dziedziczność nomarchów i ukrócił ich przywileje. Ujednolicił
system podatków oraz świadczeń na rzecz dworu faraona. Uczynił z tebańskiego
Amona
głównego boga
państwowego.
Amenemhat I
dbał o odnowę gospodarczą kraju rozbudowując systemy irygacyjne. Z
racji swych zasług słusznie nazywamy go twórcą potęgi Państwa Średniego.
W drugiej połowie swego panowania wprowadził system koregencji zlecając swemu synowi,
Sezostrisowi I
realizacje polityki zagranicznej oraz prowadzenie wojen.
Amenemhata I
został
zamordowany przez spiskowców, jednak przez koregencję
Sezonistrisa I
, nowy władca szybko uporał
się z buntownikami ścinając im głowy. Nowy faraon rozszerzył granice (Wawat, Synaj, Czehen i wielką
oazę El-Charga) i umacniał autorytet kraju na zewnątrz, odrestaurował Buhen. Osiągnięcia faraona
kontynuowali jego następcy
: Amenemhat II
i
Sezostris II
.
Kolejny władca
Sezostris III
okazał się największym wodzem i zdobywcą w dotychczasowej
historii Egiptu. Pokonał nubijskie plemiona Inti, zbudował dwie warownie - Semna i Kumma - dzięki
czemu przesunął granice monarchii daleko na południe do II katarakty. Jednocześnie uregulował stosunki
z państwem
Kusz
, co zaowocowało wymianą handlową aŜ powyŜej III katarakty. Jego armia zajęła całą
- 4 -
Historia StaroŜytna – HISTORIA POLITYCZNA EGIPTU DO KOŃCA II TYSIĄCLECIA P.N.E.
3100 – 1085 p.n.e.
Palestyn
ę i dotarła bezpośrednio do
Fenicji
. Wprowadził on podział administracyjny Egiptu na: Górny,
Środkowy, Dolny.
Jego następca
Amenemhat III
był ostatnim wybitnym władcą Średniego Państwa. Podjął on
głównie działania zmierzające do wzmocnienia wewnętrznego kraju i poprawienia warunków Ŝyciowych
poddanych. To on właśnie rozszerzył, nadał ostateczny kształt i zakończył realizację ogromnego projektu
inŜynieryjnego, jakim była rozpoczęta jeszcze za panowania
Sezostrisa II
budowa wielkiej tamy oraz
systemu grobli i kanałów irygacyjnych w oazie fajumskiej, wykorzystujących odnogę Nilu ora wielkie
jezioro depresyjne Qarum (gr. Mojrisa). Inwestycja ta przekształciła nieurodzajne pustkowia w Ŝyzne
gleby.
e.
Drugi Okres Przejściowy ok. 1760-1565
Obejmuje on czasy panowania XIII - XVII dynastii i pod względem politycznym moŜna w nim
dwa etapy: pierwszy - XIII i XIV dynastia - próby kontynuowania spuścizny Średniego Państwa, gdzie
faraonowie starali się podtrzymywać tradycje i sposób zarządzania państwem. Jednak na początki XVII
w. p.n.e. upadek autorytetu monarchy oraz praktyczne uniezaleŜnienie się wielu nomów doprowadziło do
faktycznego rozpadu państwa.
Drugi etap to panowanie XV i XVI dynastii. Pierwsza z nich - Heksosi - to lud
najprawdopodobniej semicki, napływające stopniowo przez Synaj do Dolnego Egiptu juŜ od czasów XII
dynastii, przy czym proces ten nasilał się przez cały pierwszy etap Drugiego Okresu Przejściowego
przybierając coraz bardziej gwałtowne formy i korzystając z całkowitego paraliŜu władzy centralnej i
poszczególnych nomów, przybysze utworzyli własne państwo ze stolicą w nowo wzniesionej twierdzy
Awaris ( w okolicach dzisiejszego Tell El-Daba) rządzone przez XV dynastię i obejmujące cała Deltę
Nilu.
Dzięki temu mogli oni narzucać swoje warunki Górnemu Egiptowi, jednak władza hyksosów
nigdy nie była tam mocno ugruntowana i w dłuŜszym stopniu opierała się raczej na anarchii i słabości
miejscowych egipskich rodów dynastycznych. Dlatego teŜ dzięki umocnieniu się władzy jednego z
nomów w Tebach zapoczątkowano XVII dynastię, która zrzuciła zwierzchność hyksońską oraz
stopniowo przejmowała kontrolę nad sąsiednimi nomami górnoegipskimi. Do otwartej walki doszło w
XVI wieku p.n.e. największym i ostatnim władcą był
Kames
, który
po zwycięstwie pod hermopolis
wyparł Heksyosów z całego Środkowego Egiptu. Ostatecznie usunięcie najeźdźców było zasługą
Jahmesa
, jego brata i następcy, załoŜyciela XVIII dynastii początkującej okres Nowego Państwa.
- 5 -
[ Pobierz całość w formacie PDF ]